JAPAN & VAN GOGH

Dat Van Gogh een liefhebber was van Japanse kunst mag geen geheim meer zijn. Hij wilde er zelf graag heen maar kwam niet verder dan Zuid-Frankrijk. Zijn verzameling Japanse prenten inspireerde hem enorm. De collectie die hij samen met Theo opbouwde vanaf zijn tijd in Antwerpen wordt beheerd door het Van Gogh Museum in Amsterdam. We mochten er in maart op aanvraag een aantal prenten gaan bekijken met Shigeru Hasegawa, een kunstenaar uit Japan die in maart en april 2025 in Zundert verbleef.

De residentie van Hasegawa is onderdeel van het uitwisselingsprogramma tussen Van Gogh AiR en Japan. Naast deze residentie jureerden we in april 2024 een Open Call voor het Goethe Instituut. Fenna Koot en Emmie Liebregts vertrokken voor een residentie van april tot en met juni 2024 naar Kyoto. Ook is er een uitwisseling met Do a Front, een residentie in Yamaguchi. In september 2024 ontvingen we in Zundert via Do a Front Shu Isaka en ging Anna Swagerman een maand later naar Yamaguchi. In juni 2025 ontvangen we Soichiro Mihara en besluiten we binnenkort hoe de residentieperiode aldaar wordt ingevuld. Momenteel (april/mei 2025) verblijven drie Nederlandse kunstenaars op ons initiatief bij 6okken, een residentie die wordt gerund door kunstenaars vlakbij Mount Fuji. We vroegen Ian Skirvin uit ons residentieprogramma om daarvoor een selectie te maken. Sofie Hollander en Peer Vink reisden met hem mee en ontvingen daarvoor steun van het Mondriaan Fonds.

Voor onze eigen residentie in Kyoto ligt de nadruk op het verder verkennen van het AiR veld. De eigenaar van Bridge Studio, Mariko Sugata, hielp ons op weg. Naast het bezoeken van de ons reeds bekende plekken als Kyoto Art Centre, Goethe Instituut Villa Kamogawa en Villa Kujoyama, werden we door haar geïntroduceerd bij het nieuwe netwerk *** In Residence. Een programma opgezet door de stad Kyoto om internationale uitwisselingen op alle vlakken van de kunsten (van koken tot videogames, van fotografie tot performance) te bevorderen. De stad wil zich niet enkel beroepen op verworven prestige uit het verleden, maar ook actief bouwen aan een bij de culturele hoofdstad passend kunstklimaat.

Voor dat doel is een werkgroep en een vierjarenplan opgesteld. Mariko maakt deel uit van de werkgroep. We worden uitgenodigd op het gemeentehuis om ons verhaal te vertellen en de wens voor een gastatelier in Japan kenbaar te maken. Het idee sluit naadloos aan op de ambities van de stad.

De constructie zoals wij die kennen bij Van Gogh AiR (met een vergoeding voor de kunstenaar) roept overigens bewondering op. In Japan zijn, door het anders ingerichte kunstklimaat, de meeste residentieplekken namelijk plaatsen waarvoor je als kunstenaar moet betalen om er te verblijven.

Naast deze presentatie bij de gemeente gebruiken we onze tijd in Kyoto om andere residentieplekken te bezoeken. Masahiko Takeda, een jonge geluidskunstenaar wil in de voormalige textielwerkplaats van zijn opa en oma een residentieplek of Art Space maken. Een veelbelovend project op een bijzondere locatie die nog altijd de sfeer van vroeger ademt. We reizen ook naar een plek aan de rand van de stad, tegen de bergen aan de westkant van Kyoto. Daar ligt Oharano studio, waar Sangsun Bae, een kunstenaar afkomstig uit Korea ons vrolijk ontvangt en rondleidt over het prachtig gelegen terrein, de mooie galerie en haar eigen atelier. Hier buiten de stad is veel speelruimte om fysiek aan het werk te gaan, maar minder contact met andere kunstenaars en instellingen.

Bas Valckx (public diplomacy, political and cultural affairs) van de Nederlandse Ambassade brengt ons in contact met Sander Wassink en Yoriko Ishzawa. Een NL/JP kunstenaarskoppel dat al een aantal jaar samenwoont in Kyoto en een breed netwerk heeft opgebouwd. Yoriko was jarenlang werkzaam bij Arita (een hoog aangeschreven keramiek residentie in het zuiden van Japan) en daardoor goed bekend met veel andere residentieplekken.

Na het horen van ons verhaal brengen Sander en Yoriko ons onder meer in contact met dhr. Sato, werkzaam voor Amuse Inc., een entertainmentbedrijf. Op het eiland Teshima in de Setozee is Amuse Teshima Factory gestart, een creatieve broedplaats met restaurant en eigen boerderij om de regio te promoten zoals dat ook door de Fukutake stichting op Naoshima en andere Setouchi eilanden gebeurt. De Setouchi triënnale is daarvan het bekendste voorbeeld.

De Seto eilanden stonden al op het programma en er wordt daarom een afspraak ingepland om langs te gaan bij Teshima Factory. We krijgen een uitgebreide rondleiding van Ilse over het eiland langs de plekken waar Amuse bezig is met ontwikkelen. Sato-san missen we helaas net doordat we vanwege mist niet op de juiste dag bij het eiland kunnen geraken. We krijgen de indruk dat onze droom hier goed begrepen wordt en zien plekken waar we het door Piet Hein Eek ontworpen gastatelier, al voor ons zien.

De curatoren residentie wordt afgesloten met een pop up tentoonstelling en presentatie bij Bridge Studio op 19 april en een verkorte presentatie van ons verhaal op de wereldexpo te Osaka in het Nederlandse paviljoen op 20 april. Hierna volgt nog een week inspiratiebezoek.

Na nog een bezoek aan Osaka, de wereldtentoonstelling, Museum VS en een lezing van Tadao Ando zijn we voor nu voldoende geïnspireerd om verder te werken aan onze plannen.

In 2026 staat een tentoonstelling gepland bij het Vincent van GoghHuis en Van Goghgalerie Breda met Van Gogh & Japan als thema. Dit wordt een presentatie waarin we de voortdurende aantrekkingskracht tonen tussen kunstenaars van nu die geïnspireerd worden door het land van de rijzende zon zoals ook Van Gogh in zijn tijd werd geïnspireerd en Japanse kunstenaars die zich laten inspireren door de plek waar Van Gogh is opgegroeid. In deze tentoonstelling komen werken die gemaakt zijn naar aanleiding van residentieperiodes in de uitwisselingen tussen Van Gogh AiR en Japan. Bij de tentoonstelling wordt ook een boek uitgegeven met als titel DUET. Vormgegeven door Eva van der Schans van InEdition en uitgegeven bij Japsam Books. In deze poëtisch opgezette publicatie worden kunstenaars uit Nederland en Japan associatief naast elkaar geplaatst met Van Gogh als gids. Ook staan er teksten in van kunstenaars Fenna Koot, Emmie Liebregts, Emmy Bergsma, Heidy Vogels, Japanse Van Goghkenner Tsukasa Kodera en van ons als curatoren van Van Gogh AIR.

Tsudzuku (wordt vervolgd)